Obdulia Dopico: “Me gusta indagar en el alma humana y ahí te encuentras con grandes pasiones”

1

La entrevista recopila gran parte de la vida y trayectoria literaria de la escritora Obdulia Dopico Cachán.

Te has llegado a preguntar hasta qué punto las palabras tienen poder.

Definitivamente, las palabras tienen poder. Son capaces de encausar problemas, así como también tienen el poder de emocionarnos, cuando leemos un poema o un libro. A través de ellas extrapolamos todos nuestros pensamientos, nuestros temores, opiniones, dudas y experiencias. Por ello, podemos ser capaces tanto de crear como destruir. Sin lugar a dudas, existen enormes limitaciones en la capacidad de acción y de gestión, pero siempre se pueden realizar cambios, empezando por el uso y poder de la palabra

Las palabras son más que simples sonidos. Las palabras moldean nuestras mentes, llegando a convertirse en pensamiento o acciones. De esta manera, la escritora Obdulia Dopico Cachán nos presenta su infancia como un punto de partida. Infancia que recrea y comparte a través de gran parte de su obra literaria. Su prosa nos acerca muchas veces a un mundo rural (Ortigueira), un tanto mágico, diáfano y cercano- como es el caso de su novela Kate.  Y bajo este prisma de escritura, me complace que descubramos a esta gran escritora y profesora, quien crea literatura a través de sus palabras.

EL OFICIO DE SER UNA ESCRITORA

– ¿Por qué escribes?

– Porque me gusta muchísimo.

– ¿Cuándo surgió tu primer interés por la creatividad literaria?

– Creo que con siete años, cuando la maestra doña Maruja Bóveda Ulloa, nos mandaba hacer una redacción en la escuela y yo hacía la mía y la de muchas compañeras que no les gustaba escribir. Entonces inventaba para que no me descubrieran y lo sigo haciendo, lo de inventar.

– ¿Qué género literario te llama más la atención? ¿Por qué?

– Sin duda la novela, y también las memorias y biografías. Porque me gusta indagar en el alma humana y ahí te encuentras con las grandes pasiones y vidas muy interesantes y azarosas.

– ¿Cuántas obras tienes publicadas?

– Ahí me pillas. Voy a contarlas.

Libros editados:

Á beira do Landro. (Contos) Separata da Imprenta Fojo. Nº 4017 ao Nº4036 (5,11,1993)

Poemas do Arco da Vella. Colectivo. Poesía. Imprenta Fojo (2 libros) Ano 1990, 1991

Poemas do Arco da Vella. Colectivo. Poesía. Paporroibo (1995)

Triloxía Zarcos: Querida Azul,(2008). Diario de Ana,(2010). Confesiones de S.(2014)

De vagar ó pé do Lume. Libro colectivo de receitas de cociña). Paporroibo(1998)

A pena das Calandras. Fotografías de Álvaro Fdez. Polo (2014)

O segredo da Runa. Fotografías de Álvaro Fdez. Polo (Terras do Ortegal, 2016)

Kate@ (Terras do Ortegal, 2018)

Viaxe ao Alén. Fotografías de Álvaro Fdez. Polo (2019)

Covid-19 (libro coral Club de Lectura- 13 autores) (2020)

Pola Alma (2022)

Publicacións:

Crónicas resumidas de LVO (1916-2000) La Voz de Ortigueira

Artigos variados: (Voz de Ortigueira)  (Heraldo de Viveiro) (Terras do Ortegal)

PARALELAS:

Exposición Conxunta: (21,9,2001-20,9,2002)

Fotografías de Álvaro Fdez. Polo

Durante os 365 días do ano escribiu un texto e Álvaro fixo unha foto diaria.

Ao final xuntaron foto e texto e xurdiu: PARALELAS

Libros inéditos:

Mari Piformes

Múltiples contos

Lignita. (Historias ilustradas por Diego Pérez Dopico)

Ave María Purísima (colectivo)

Las casas que habito

Arañeira nos teus ollos. (Poesía)

Diario de Luli: padre, madre y señor mío…

Perdona, me salió en gallego… Así también vas practicando con la lectura.

– ¿Auto publicación o editorial?
– La mayoría son auto publicación, pago yo y las regalo a las amistades, en vez de hacer un viaje, me regalo un libro y viajo con la imaginación.
– De tus obras literarias, ¿cuál es la que más te identifica? ¿Por qué?
– La más yo es “A beira do Landro”, quizá por ser el primer libro, mi joyita literaria, por cierto, editado por don David Fojo Salgueiro en una preciosa imprenta ortegana, cuando los cíceros dominaban la palabra.
Luego en todas las novelas hay algo de mí, y mucho de las personas que me rodean. Cuando escribo le pongo cara a los personajes y a veces llevan sus propios nombres.

– ¿Planificas las historias al detalle antes de escribirlas o las dejas surgir sobre la marcha? 
– No planifico nada, soy un desastre, va surgiendo la historia y discurre como un río, como la vida misma, que vas tranquila por el camino y de repente, zas, tropiezas con una piedra y te sangra la rodilla. Cuando escribí “Querida Azul”, no tenía ni idea de que de aquella historia iba a surgir la trilogía “ZARCOS”.

– ¿Cómo promocionas tus obras?
– No promociono nada, las presento en Ortigueira, en la bombonera que tenemos, el bellísimo Teatro de la Beneficencia, se publica la noticia de que Luly escribió otro libro en los Semanarios locales en que colaboro: “La Voz de Ortigueira” y El Heraldo de Vivero, y nada más. Luego las regalo y el boca a boca actúa.

– ¿Cuánto tiempo dedicas a escribir?
– Depende. Normalmente empiezo y acabo rápido, soy como un telegrama. Me gusta tanto repasar vida y dejar constancia…

– ¿Has cambiado algún final de tus obras después de escribirlo?
– Creo que sí. El de Kate@ por ejemplo, iba a terminar mal, pero al final pensé que la esperanza es lo último que se pierde y que la abuela merecía tener su momentito de felicidad.

– ¿En qué idioma prefieres escribir, gallego o español? ¿Por qué?
– No quiero más a papá que a mamá. Los quiero igual porque mi área de Broca me lo permite sin problema.

– ¿Cuáles son tus escritores/as favoritos?  Y qué obras recomendarías…
– Juan Rulfo me apasiona, por escueto y preciso, le pediría matrimonio si lo conociese. Isabel Allende por graciosa, mira cuantos amores tuvo y tiene… Si te digo que hace un par de días empecé a leer Los Miserables, y que estoy enredada con Víctor Hugo. Que humanidad más cruel tenemos y no es cosa de ahora. Si todo lo que discurren los malos para hacer daño a sus semejantes, lo pensaran para hacer el bien y ayudar al prójimo, otro gallo nos cantaría. La conjura de los necios de John Kennedy Toole, para entender la actitud de una persona a la que quiero ayudar, pero resulta imposible, no se deja.

Obras que recomiendo: Los libros de Gary Jennings, todos.

– Estoy realmente impactada por la ingeniosidad de tu obra Kate. ¿Te inspiró alguna persona o alguna situación en particular en el desarrollo de Kate?

– Vete a la contraportada del libro y mira el dibujo de mi nieto Manuel. Tenía cinco años cuando pintó a una abuela cuyo dibujo, aún hoy, permanece pegado en la puerta de la nevera, si esa era yo, lo demás fue coser y cantar. La ideóloga del asunto fue mi hermana y entre las dos le dimos forma un verano en el que estábamos aburridas. Las mujeres que aparecen son un retrato disimulado de nosotras mismas y de nuestras amigas, todo mezclado, como la masa de una empanada que fermenta (en galego, leveda) al calor de la lumbre y luego le metes dentro el relleno (en galego, compango) y degustas una exquisitez cuando sale del horno. Los personajes masculinos de la misma, salvo el apuesto Eddie Jordan Romaric, que, a saber quién es el guaperas, a lo mejor son nuestros maridos y novios… Yo que sé !!!

– Retomando el tema de Kate, me gustaría que profundizaras en este siguiente fragmento de la obra (Página 24)

“Agora a xente impórtame un pemento, fago o que me peta, tentando non molestar máis do debido, pero pasando polo forro as opinión alleas. Sabes Kate? Vivir, vivir con medo só serve para arrepentirnos do que puido ser e non foi. Cando se deixa pasar o tren, non hai marcha atrás e se por casualidade  volve a pasar, xa non es a mesma”.
– ¡Qué profundo, verdad! Cuando tocas fondo en algún momento de tu vida y dices: hasta aquí llegamos y juras que vas a ser políticamente incorrecta de ahora en adelante, y que, si no mandas todo lo estúpido que te rodea a la porra, vas a ser tu misma quien pague las consecuencias de andar tratando con paños calientes a aquellas personas que sólo merecen una patada en la espinilla. Si de verdad en ese momento aciago no das un portazo, no vas a ser feliz nunca, pues, aunque pase de nuevo el tren por la estación de tu vida, a lo mejor ese día no calienta el sol y llueve y te mojas y te despeinas y pillas un catarro.

– ¿De qué manera el mundo rural está muy arraigado en tu obra Kate? ¿Podrías explicar brevemente… cómo?

– Nací en Landrove, un pueblo precioso al lado del río Landro, en el municipio de Viveiro, provincia de Lugo. Lo que más me gustaba de pequeña era ir con mi padre al atardecer a regar las hortalizas que plantaba y coger una lechuga y un par de tomates del huerto para que mi madre hiciese una tortilla con los huevos de Kate y una ensalada para cenar. Luego en octubre, recolectar las manzanas una a una de los árboles, acostarlas en el desván sobre una mullida capa de paja y ver como se conservaban hasta bien entrado abril sin pudrirse y con un sabor exquisito. Correr por el campo, vivir en contacto desde niña con la Naturaleza debe imprimir carácter y marcar diferencias entre rurales y urbanitas… Todo eso queda grabado en el disco duro que es nuestro cerebro y aparece en mi obra sin buscarlo, está ahí simplemente.

– Según tu propia experiencia, ¿Cuáles son los elementos que debe tomar en cuenta un escritor a la hora de desarrollar un proyecto literario?

– Primordial no aburrir al lector. Segundo, tener una historia que contar y dejarla fluir sin tabúes. Tercero, leer mucho antes, empaparte de otros libros y vivir experiencias que cuando las cuentas actúan como una catarsis, por ejemplo, cuando tuve cáncer de pecho y durante todo el tratamiento, operación incluida, escribí un diario titulado: “Si no te mata el cáncer, te mueres de la risa”, porque de verdad, en momentos tan duros suceden también cosas insólitas, y lo tomas a broma o te jodes y la moral anda por los suelos e igual te mueres y hasta luego Lucas…

– ¿Existe algún libro que consideres que te haya marcado?

– Más de uno. Cada uno en su momento. “Lo que el viento se llevó” lo leí en un fin de semana sin parar, tenía 15 años y fue el primer libro que compré al Círculo de Lectores. Me enamoré de Escarlata. “Cien años de Soledad”, flipante. “La casa de los espíritus”, pura magia. Y Pablo Neruda, sus poesías de amor desesperadas… Cuando el novio que amabas te rompe el corazón, recitas y lloras con: Yo también puedo escribir los versos más tristes esta noche…

– ¿Cómo está ambientado tu lugar de trabajo o donde generalmente sueles escribir?

– Como viví en muchas casas, “Las casas que habito”, lo cuentan. Resumo. Escribí durante mucho tiempo en una Olivetti, en la tienda de Telehogar (Ortigueira). Primero lo hacía a mano, en libretas y luego lo tecleaba, era el tiempo del papel carbón y del tipex, para tener una copia. Cuando nos mudamos a la casa del colegio, a la casa de “la roseira en flor”, compré un ordenador, escribía mirando a una pared verde y una azalea que florecía en primavera. Ahora escribo en la Atalaya, nuestra casa de San Claudio, en la habitación azul, mirando a la Capelada, viendo pasar las nubes y en el mismo ordenador, un dinosaurio que el día que me falte me muero. Vaya avance…

– Luly, si tuvieras que elegir un personaje de ficción de algún libro para sentarte a charlar un rato, a quien elegirías?

– ¿De algún libro mío? Sin duda con el Marqués dos Farrapos. De otros libros, con Pedro Páramo o con Martín Romaña. Y de la historia, con Judas Iscariote y le preguntaría, ¿porqué lo vendiste?

– ¿Qué crees hace de un libro un “buen libro”, una obra que la gente disfrute y que les deje alguna enseñanza o aprendizaje? ¿Cuál debe ser el fin primordial de la literatura?

– El fin primordial debe ser entretener, evadirte de los problemas cotidianos, aprender algo, lo que sea, sentir curiosidad por ver cómo termina, desear seguir leyendo. Un buen libro hace que cuando terminas de leerlo, le das un beso y le dices, te quiero.

– ¿Luly, cuál es tu más recién publicación? ¿De qué trata?

– “Pola alma” es mi último libro. Lo empecé a escribir por los años 90, seguí cuando la guerra entre los hutus y los tutsis y le di forma, reuniendo tres en uno, como la Santísima Trinidad, o el espray multiusos, en tiempos de confinamiento. Son tres historias de amor y muerte que en su día sería catalogada como una novela 3R. Una protagonista contradictoria por culpa de una educación represora en tiempos del nacional catolicismo.

– ¿Podrías definirla con dos adjetivos?

– Con dos adjetivos no sé… cuando la leas ya me lo dirás tú, pero sí con dos colores, negro y rojo.

Finalmente, ¿cómo crees tú que es el oficio de ser escritora?

– El oficio de ser escritora es: O tienes padrinos, o te pagas tus propios libros. Como no ganes el pan con el sudor de tu frente, por otras vías, te mueres de hambre. Luego publicas los libros y los regalas o te los comes también, pero son muy sabrosos, y no indigestan.

– ¿Qué consejo darías a los escritores que comienzan a dar sus primeros pasos literarios?

– Que no tengan vergüenza de plasmar los sentimientos, que lean mucho y que no rompan nada, si no les gusta lo que escriben, que lo guarden, puede valer para otro momento.

Obdulia Dopico Cachán (Luly)

Nace na parroquia de Landrove (Viveiro) 17 de agosto do ano 1951. Estuda Maxisterio en Lugo, traballa tres anos no Colexio de Cristo Rey de Viveiro, cásase con Vicente Pérez Blanco e deciden vir a instalarse a Ortigueira, onde levan vivindo 49 anos, primeiro na vila e dende hai vinte anos na Rocha (San Claudio). Teñen tres fillos aos que lles inculca o amor pola terra onde viven, sen esquecerse de Landrove. Durante vinte anos impartiu clases de Relixión no Colexio “José María Lage”, sendo tamén por un tempo Coordinadora de Normalización Lingüística. Ten escrito varios libros: o primeiro, titulado “A beira do Landro”, trátase duns contos que se publicaron na “Voz de Ortigueira” e que foron recollidos nunha separata por don David Fojo Salgueiro, no ano 1993. Con posterioridade publicou a triloxía “Zarcos”, tres libros que levan os títulos de: “Querida Azul”, “Diario de Ana” e “Confesiones de S.”, “Kate@”, “Pola Alma”. Formou parte do colectivo “Arco da Vella”, de poesía. Aparecen varios contos e relatos da súa autoría no libro de cociña “De vagar ao pé do lume”, de Paporroibo. Ten varios libros escritos, sen publicar, Mary Piformes, Hai cinco anos…

Foi Presidenta das Amas de Casa de Ortigueira; durante ese tempo organiza as Xuntanzas Culturais e colabora na edición da Revista Ortegal, sendo Directora dalgún número publicado. Tamén é secretaria de “O Paporroibo”, Asociación Cultural dedicada ás letras do Ortegal, editando varios libros. En 1996 gaña o premio “Curuxa do Humor” de Fene, co relato titulado “Setembro”. Foi membro activo da Universidade Popular de Verán e de Ortigueira Literaria Dixital e participou en obras de teatro con Luís Alonso Santiago e máis recentemente co grupo “Ultreia”.

Traballou para a Radio Galega como corresponsal da zona do Ortegal, e tamén para “El Correo Gallego”, durante uns anos.

Actualmente colabora cos dous Semanarios máis antigos de Galicia, centenarios xa: “El Heraldo de Vivero” e “La Voz de Ortigueira”. Neste último fixo una ardua tarefa de investigación, resumindo as “Crónicas” da vila dende o ano 1916 ata o 2000. Tamén colabora na Revista “Terras do Ortegal” e como vocal na Asociación “Libro Vivo” de San Claudio. Forma parte do Club de Lectura, no que editaron o libro “Covid-19”, que xurdiu durante a pandemia, naquel ano aciago do confinamento, que non se podía saír da casa.

No 2014 queda finalista do concurso “Novela por entregas do verán”, da Voz de Galicia, co relato “A pena das calandras”, ambientada en Viveiro, unha historia que quere ser un aceno de cariño á xente do Val do Landro, onde se desenvolve toda a trama. No verán do 2016 volve quedar finalista por segunda vez no mesmo concurso da “Voz de Galicia”, cunha novela titulada “O segredo da runa”, ambientada nun dos primeiros festivais internacionais do Mundo Celta de Ortigueira, plasmando na trama a xeografía dos lugares ben coñecidos por todos, con personaxes reais e ficticios da comarca do Ortegal. A autora quere amosarlle ás xentes de Ortigueira, lugar onde vive, a súa gratitude, intentando situar a vila no mapa literario das letras galegas. “Viaxe ao alén”, publicado en outubro 2019, é o terceiro libro da triloxía da sarxento Tona Andújar, ambientado na Serra da Capelada, concretamente en San Andrés de Teixido, onde recolle as tradicións, o ambiente e paisaxe de toda a comarca do Ortegal. Último libro publicado: “Pola Alma” (novela).

Razón: La presente entrevista elaborada por la profesora del Grado en periodismo Ruth Amarilis Cotto Benítez aproxima al lector a la obra de la escritora gallega Obdulia Dopico Cachán, transportándole a un mundo rural mágico y cercano.
Temática: Las temáticas que sobresales en esta entrevista son:

  1. El oficio de ser escritor en la actualidad.
  2. El entorno rural como fuente principal de inspiración.
  3. Consejos básicos para escritores noveles.
  4. La literatura como fuente de expresión oral y escrita.
  5. Vivencias personales relacionadas con el ámbito literario.

Profesor: Ruth Amarilis Cotto Benítez.
Especialización: Filología inglesa. Dpto. Ciencias Sociales (UEMC).

1 Comentario

Responder a Fátima lobo Cancelar respuesta

Please enter your comment!
Please enter your name here